Oι μεγάλοι ξεχασμένοι τραγωδοί

Πέραν τών τριών γνωστών μεγάλων τραγωδών, ο στίβος τής θεατρικής ορχήστρας

στολίστηκε μέ τ' αριστουργήματα τού Θέσπιος, τού Χοιρίλου, τού Φρυνίχου καί

τού Πρατίνα. Ο αμείλιχτος χρόνος καί οι καταστροφές στέρησαν από τίς

μελλοντικές γενιές τ' αριστουργήματα τών προδρόμων τού Θεάτρου.

 

 

Ο Θέσπις από τον δήμο Ικαρίας (σημερινό Διόνυσο), θεωρείται σύμφωνα με την

παράδοση ο εφευρέτης της τραγωδίας καί ο πρώτος ηθοποιός. Πρώτος αυτός το 536

π.Χ. έβαλε τον πρώτο υποκριτή στην παράσταση της αρχαίας τραγωδίας, που

συνομιλούσε με το χορό και υποδυόταν πολλά πρόσωπα. Με την καινοτομία τού

Θέσπη, το θρησκευτικό θέμα του Διθυράμβου, που μέχρι τότε τραγουδιόταν από τον

κορυφαίο και το χορό, τώρα μετασχηματιζόταν σε παράσταση, στην οποία

συνδυάζονταν το επικό και το λυρικό στοιχείο.

Δεν έχουν διασωθεί παρά μόνο μερικοί στίχοι από τά έργα του «Άθλα επί Πελία» ή

«Φόρβας», «Ιερείς», «Ημίθεοι», «Πενθεύς».

Ο Χοιρίλος κατά μαρτυρίες έγραψε 160 τραγωδίες και κέρδισε δεκατρείς φορές στα

Μεγάλα Διονύσια. Η πρώτη εμφάνιση του τοποθετείται το 524-520 π.Χ.,

εμφανίζεται σαν ανταγωνιστής του Αισχύλου και του Σοφοκλή. Είναι γνωστό το

όνομα μιας τραγωδίας του, "Αγαύη", που ενέπνευσε και τον Ευριπίδη.  Διασώζεται

επίσης ένας τίτλος τραγωδίας του: η "Αλόπη".

Μαθητής του Θέσπιος θεωρείται ο Φρύνιχος γιός του Πολυφράδμονα, γεννήθηκε στην

Αθήνα καί ανήκε στον πολιτικό κύκλο του Θεμιστοκλή. Το 494 π.Χ. ανέβασε την

τραγωδία «Μιλήτου Άλωσις», που προκάλεσε τέτοιο συγκλονισμό στους Αθηναίους

που του επέβαλαν πρόστιμο 1.000 δραχμών, διότι τούς έκανε νά  ξεσπάσουν σε

γοερούς θρήνους, θυμίζοντας τους «οικήια κακά». Είναι η πρώτη τραγωδία που δεν

έχει μυθολογικό/θρησκευτικό αλλά πολιτικό περιεχόμενο. Όμοια πολιτικό

περιεχόμενο έχει και η άλλη τραγωδία του Φρυνίχου, οι «Φοίνισσες» με χορηγό

μάλιστα τον ίδιο τον Θεμιστοκλή, που μιμήθηκε και μάλιστα με ίδιο τίτλο ο

Ευριπίδης. Είναι ο πρώτος που παρουσίασε γυναίκες ηρωίδες στις τραγωδίες του.
Η ρευστή πολιτική κατάσταση της Αθήνας έκανε τον Φρύνιχο να προτιμήσει την

τιμητική αυτοεξορία στην αυλή του τύραννου των Συρακουσών Ιέρωνα όπου είχε

προσκληθεί και εκεί τελείωσε ήσυχα η ζωή του.

Ο Αριστοφάνης στίς Όρνιθες λέει: "ένθεν ώσπερ η μέλιττα Φρύνιχος αμβροσίων

μελέων απεβόσκετο καρπον αεί φέρων γλυκείαν ωδάν" (από εκεί ο Φρύνιχος σαν μέλισσα τρεφόταν από τον καρπό αμβρόσιων μελωδιών φέροντας πάντα γλυκιά ωδή).

Έργα του είναι:

 Αιγύπτιοι

 Δαναΐδαι

 Άλκηστις

 Πλευρώνιαι

 Φοίνισαι

 Πέρσαι ή Δίκαιοι ή Σύνθωκοι

 Μιλήτου Άλωσις

Ο Πρατίνας από τον Φλιούντα Αργολίδας λένε πως έφερε από την πατρίδα του τούς

σατυρικούς χορούς και εισηγήθηκε το σατυρικό δράμα. Αυτό συνόδευε ως τέταρτο

συμπληρωματικό μέρος τις τραγωδίες. Διότι οι Αθηναίοι έβλεπαν με δυσαρέσκεια

ότι οι τραγικοί ποιητές απομακρύνονται από τη μυθολογία του τιμώμενου θεού κι

έλεγαν για τα έργα τους: «Οὐδέν πρός Διόνυσον», ότι δεν έχουν καμμία σχέση με

το Διόνυσο. Από εδώ προ­έκυψε ο όρος «απροσδιόνυσος» με τη σημασία του αμύη­

του, του άσχετου, του απαίδευτου.
Ήταν σύγχρονος του Χοιρίλου και του Αισχύλου όταν ο Αισχύλος έκανε τά πρώτα

του βήματα. Φέρεται να έγραψε 18 τραγωδίες και 32 σατυρικά δράματα, αλλά τα

έργα του έχουν χαθεί σχεδόν όλα. Εκτός των έργων του έγραψε και διθύραμβους

και ωδές, τα λεγόμενα υπορχήματα. Σωζόμενοι τίτλοι τού έργου του είναι ό

"Τάνταλος", "Περσεύς", "Παλαισταί".

Έν συνεχεία θα μεταφέρουμε το νοηματικό πλαίσιο του διασωθέντος θριαμβευτικού

τους έργου...

Άθλα Πελίου ή Φόρβας, Θέσπις
Ο Άκαστος είχε θεσπίσει τα περιλάλητα άθλα στην Ιωλκό, στη μνήμη του πατέρα

του Πελία. Στους πρώτους αγώνες που έγιναν, ο Μελέαγρος νίκησε στο ακόντιο, η

Κυρήνη στο δρόμο κι ο Ιόλαος στην αρματοδρομία. Στο αγώνισμα τούτο, ο ηνίοχος

Γλαύκος, βρήκε το θάνατο από τα αφηνιασμένα του άλογα. Ο ίδιος ο Πελίας

μνημονεύεται και σαν νικητής στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Ηϊθεοι, Θέσπις
Η λέξη αυτή σημαίνει νεανίσκοι. Το έργο του Θέσπη αναφέρεται στους νέους που

έστελναν οι Αθηναίοι στην Κρήτη ως οφειλή στον Μίνωα.

Ο Φόρβας, ήταν ένας δεινός πυγμάχος που προκάλεσε τον Απόλλωνα σε αγώνα και

νικήθηκε. Σύμφωνα με μια παράδοση, κατέβηκε από τη Θεσσαλία στην Ήλιδα, και

στάθηκε στο πλευρό του Αλέκτορα ενάντια στον Πέλοπα για την κυριαρχία της

Ολυμπιακής χώρας. Ο γιός του Αυγείας, γνωστός για τους στάβλους τους,

αναφέρεται κι αυτός στους αγωνιστικούς θρύλους.

Άλκηστις, Φρύνιχος
Η Άλκηστις, ήταν κόρη του Πελία και αδελφή του Άκαστου. Ο πατέρας της είχε

δηλώσει πως θα την πάντρευε με όποιον ήρωα θα έπαιρνε μέρος στις αρματοδρομίες

της Ιωλκού, ζεύοντας στ' άρματά του ένα λιοντάρι κι ένα αγριογούρουνο. Με την

βοήθεια των θεών, ο Άδμητος κατάφερε να πετύχει στη δοκιμασία. Τα όσα

ακολούθησαν είναι γνωστά. Ο εκούσιος θάνατος της Άλκηστης, στη θέση του

Αδμήτου, και η σωτηρία από τον Ηρακλή. Το έργο παρουσίαζε κι έναν αγώνα που ο

Ηρακλής νικούσε τον Χάροντα.

Ανταίος ή Λίβυες, Φρύνιχος
Πρόκειται για τον φοβερό παλαιστή, που τον νίκησε ο Ηρακλής ύστερα από μια

μεγάλη μάχη.

Ακταίων, Φρύνιχος
Ο επιδέξιος κυνηγός Ακταίων, τιμωρήθηκε από την Άρτεμη, γινόμενος βορά από τα

ίδια του τα σκυλιά, διότι είχε δει τη θεά γυμνή.

Πλευρωνίαι, Φρύνιχος
Το χορό της τραγωδίας αυτής τον αποτελούσαν γυναίκες της Πλευρώνας, της

Αιτωλικής πολιτείας, όπου έγινε το κυνήγι του Καλιδονίου κάπρου. Σε ένα

απόσπασμα που σώθηκε, ο χορός περιγράφει το θάνατο του Μελεάγρου.

Τρωϊλος, Φρύνιχος
Ο Πριαμίδης Τρωϊλος σχετιζόταν με τα άλογα και τις ιπποδρομίες.

Τάνταλος, Πρατίνας
Πρόκειται για σατυρικό δράμα γύρω από το πασίγνωστο μαρτύριο του Τάνταλου στον

Άδη.

Περσεύς, Πρατίνας
Σατυρικό δράμα που περιγράφει το μύθο του νικητή της Μέδουσας.

Παλαισταί, Πρατίνας
Οι Σάτυροι του χορού ήταν και οι Παλαιστές του τίτλου.

Αλόπη, Χοιρίλος
Στο δρόμο του για την Αθήνα, ο Θησέας αναμετρήθηκε με τον τρομερό παλαιστή

Κερκύονα και τον νίκησε. Όχι γιατί ήταν δυνατότερος, μα επειδή ήταν αυτός που

είχε επινοήσει την τεχνική της πάλης. Η Αλόπη ήταν θυγατέρα του Κερκύονα και

ερωμένη του Θησέα.

Κατά τον Αριστείδη (Αθήν. Α', 22Α, 39), "οι παλαιοί ποιητές Θέσπις, Πρατίνας

[Κρατίνος], Φρύνιχος ονομάζονταν ορχησταί, όχι μονάχα γιατί εφάρμοζαν την

όρχηση του χορού στα δράματά τους αλλά και γιατί, εκτός από τη διδασκαλία των

ποιητικών τους έργων, δίδασκαν και όρχηση σε εκείνους που ήθελαν".

«Από τη μέθη ξεπήδησε η κωμωδία και η τραγωδία στην Ικαρία».
Σιμωνίδης